Układ naczyniowy
Układ naczyniowy umożliwia krążenie krwi i transport substancji odżywczych, tlenu, dwutlenku węgla, hormonów, krwinek i płynów w organizmie.
Układ sercowo-naczyniowy to układ narządów odpowiedzialny za krążenie krwi i transport tlenu, dwutlenku węgla, składników odżywczych, hormonów, krwinek i płynów w całym ciele.
Obejmuje układ tętniczy, który transportuje natlenioną krew w tętnicach i naczyniach włosowatych z serca do wszystkich części ciała i układ żylny, który transportuje odtlenioną krew żyłami z powrotem do serca.
Ponadto układ naczyniowy obejmuje układ limfatyczny będący siecią naczyń chłonnych transportujących chłonkę w kierunku serca, który oczyszcza w ten sposób ciało z produktów odpadowych, toksyn i zużytych składników.
Tętnice układu sercowo-naczyniowego przenoszą krew z serca, a żyły przenoszą ją z powrotem do serca.
Krążenie ogólnoustrojowe i krążenie płucne
W ciele ludzkim istnieje więcej niż jeden układ krwionośny, a wszystkie układy są połączone. Krążenie ogólnoustrojowe zaopatruje narządy, tkanki i komórki w krew, dzięki czemu otrzymują tlen i inne niezbędne substancje. Układ krążenia płucnego to część układu krążenia, która pozwala, aby świeży tlen, którym oddychamy, dostał się do krwi, a dwutlenek węgla został z niej uwolniony.
Układ naczyń krwionośnych przypomina drzewo. “Pień”, –czyli tętnica główna (aorta) –rozgałęzia się w duże tętnice, które prowadzą do coraz mniejszych naczyń. Najmniejsze tętnice kończą się w sieci małych naczyń zwanych siecią naczyń włosowatych. Ściany tych naczyń włosowatych mają grubość tylko jednej komórki i dlatego umożliwiają wymianę cząsteczek między krwią a komórkami organizmu.
To samo dotyczy żylnej części układu naczyń krwionośnych. Krew z sieci naczyń włosowatych jest gromadzona w bardzo małych żyłkach, które prowadzą do większych żył. Te większe żyły kończą się największymi żyłami ciała zwanymi żyłami głównymi. Żyły główne wchodzą do prawego przedsionka serca od góry i od dołu.
Transport krwi z serca jest możliwy dzięki pompie serca i grubej aorcie warstwy mięśniowej oraz pulsacyjnemu charakterowi tętnic i tętniczek. Dzięki cyklicznemu skurczowi mięśnia sercowego krew bogata w tlen jest wyrzucana z serca pod wysokim ciśnieniem i z dużą prędkością do aorty, co prowadzi do pulsacyjnego ciśnienia krwi w całym układzie tętniczym.
Ściany większych tętnic są bardziej elastyczne niż ściany innych naczyń. Ta elastyczność pomaga utrzymać ciśnienie krwi w całym organizmie, przez który co minutę transportowanych jest kilka litrów krwi. Aorta rozgałęzia się do mniejszych tętnic, które są mniej elastyczne i mają tendencję do umięśnienia, ale ponieważ mniejsze tętnice ograniczają obszar przepływu krwi, ciśnienie krwi na ścianach tętnic wzrasta.
Dotleniona krew pochodząca z układu krążenia płucnego wchodzi do układu krążenia ogólnoustrojowego po opuszczeniu lewej komory serca. Pierwsza część krążenia ogólnoustrojowego, aorta, wygina się w łuk i rozgałęzia się, by zasilać w krew górną część ciała.
Po przejściu przez otwór aorty przepony wchodzi do jamy brzusznej. Następnie schodzi w dół i przez gałęzie dostarcza krew do jamy brzusznej, miednicy, krocza i kończyn dolnych.
Układ żylny
Osoba dorosła średniego wzrostu ma około 4–6 litrów krwi, która jest pompowana w ciele prawie 1500 razy dziennie. Około 7000 litrów krwi codziennie wraca do serca – to trudne zadanie dla układu żylnego, który musi pokonać siłę grawitacji, aby transportować krew do góry.
Anatomia układu żylnego: żyły powierzchowne i głębokie
W układzie żylnym rozróżniamy układ żył powierzchownych i głębokich. Układ żył powierzchownych stanowi zaledwie 10% układu żylnego. Można go opisać jako sieć mniejszych żył zlokalizowanych przede wszystkim w warstwie tkanki podskórnej między skórą a mięśniami. System żył głębokich, który znajduje się w tkance mięśniowej, odpowiada za transport około 90% krwi z pomocą otaczających mięśni od kończyn w kierunku serca.
Ponieważ żyły powierzchowne nie są bezpośrednio otoczone przez mięśnie, krew nie jest przenoszona przez skurcz mięśni, istnieją jednak żyły perforujące (lub żyły łączące). Łączą one układ żył powierzchownych z układem żył głębokich, umożliwiając odpływ krwi z żył powierzchownych do układu żył głębokich.
Pompa mięśni nóg i zastawki żylne
Ze względu na obniżające się ciśnienie krwi w dalszych naczyniach, najważniejszymi mechanizmami transportu krwi pod wpływem siły ciężkości w kierunku serca w kończynach dolnych jest układ pompy mięśni podudzia (np. pompa mięśni stóp, pompa mięśni łydek, pompa mięśnia brzuchatego i pompa udowa) i zastawki żylne.
Pompa mięśni wspomaga transport krwi do serca
Kiedy chodzimy, mięśnie nóg naprzemiennie kurczą się i rozluźniają. Za każdym razem, gdy mięśnie kurczą się, uciskają żyły układu żył głębokich w nogach, wspomagając transport krwi w kierunku serca.
Zastawki żylne zamykają się, aby zapobiec wstecznemu przepływowi krwi
Pompa mięśni łydek jest najsilniejszą pompą układu pompy mięśni podudzia. Żyły są wyposażone w zastawki w kształcie półksiężyca dzielące naczynia na mniejsze segmenty. Zastawki żylne składają się z dwóch elastycznych płatków w kształcie litery U, które otwierają się, gdy kurczą się mięśnie, zmuszając krew do przepływu do góry do następnego segmentu. Jeśli pompa znajduje się w spoczynku, a ciśnienie w żyłach jest obniżone, tworzy się przepływ zwrotny krwi, która wypełnia zastawki w kształcie litery U, zamykając je mocno. Ponieważ zamknięte i nienaruszone zastawki żył tworzą fizyczną barierę, zapobiegają wstecznemu przepływowi krwi.
Mięśnie łydek uciskają żyły głębokie, aby pompować krew w kierunku serca. Wsteczny przepływ krwi do zastawek w kształcie litery U zamyka je, zapobiegając dalszemu wstecznemu przepływowi krwi.
Dlaczego ruch jest nam potrzebny
Układ pompy mięśni dolnej części nogi, w tym pompa mięśni łydki, jest aktywowany tylko wtedy, gdy mięśnie są używane. Za każdym razem, gdy pracują mięśnie nóg i stóp, na przykład podczas chodzenia lub biegania, układ pompy mięśniowej jest aktywny. Poruszanie nogami utrzymuje działanie pomp mięśniowych w celu zapewnienia dobrego krążenia krwi w nogach.
Stałe pozostawanie w pozycji stojącej lub siedzącej utrudnia przepływ krwi w kierunku serca. W pewnych okolicznościach może to prowadzić do niewydolności żylnej, która charakteryzuje się nieprawidłowo działającymi zastawkami żył, utrudniającymi powrót żylny i powodującymi gromadzenie się krwi w żyłach. Niewydolność żylna może być punktem wyjścia różnych zaburzeń żylnych, w tym zwykłych pajączków lub żylaków, ale także poważniejszych zaburzeń żylnych, takich jak obrzęk, zmiany skórne i owrzodzenia.
Układ limfatyczny
Układ limfatyczny jest dużą siecią złożoną z naczyń chłonnych i węzłów chłonnych, która odgrywa ważną rolę w transporcie chłonki (limfy), zapewnianiu odporności, homeostazie płynów, oczyszczaniu i filtrowaniu krwi.
Układ limfatyczny jest naszą jednostką “utylizacji i recyklingu odpadów”. Transportuje z organizmu odpady i toksyny. Do odpadów należą białka, produkty rozkładu metabolicznego, produkty będące wynikiem zapalenia i tłuszcz z jamy brzusznej.
Naczynia chłonne, które znajdują się w całym ciele jak sieć, transportują przezroczysty płyn, zwany chłonką, w kierunku przewodu piersiowego, następnie płyn przedostaje się do krwi krążącej za pośrednictwem połączenia układu żylnego i limfatycznego znajdującego się na szyi.
Jak działa układ limfatyczny
Chłonka powstaje z płynu przefiltrowanego z krwi do interstitium i jest wychwytywana przez ślepo zakończone zatoki węzła chłonnego. Chłonka składa się z płynu śródmiąższowego, białek (mniejszych niż albumina), fibrynogenu i innych czynników krzepnięcia, małych cząsteczek i jonów surowicy i tkanki śródmiąższowej, leukocytów, immunoglobulin, tłuszczu w postaci chylomikronów, resztek komórkowych, produktów przemiany materii i bakterii.
Układ limfatyczny jest odpowiedzialny za większość płynu wychwytywanego z przestrzeni śródmiąższowych. Ten płyn jest przeprowadzany przez początkowe zatoki węzłów chłonnych, które są zakończonymi ślepo naczyniami wyściełanymi nabłonkiem z otworami fenestracyjnymi umożliwiającymi wnikanie płynów i cząstek o rozmiarze komórek lub białek mniejszych niż albumina.
Płyny są następnie zasysane i tłoczone do naczyń przedzbiorczych węzła. Naczynia te i stale powiększające się naczynia chłonne są wyposażone w układ zastawki i limfangiony (np. powiększone jednostki z komórkami mięśni gładkich między dwoma naczyniami chłonnymi).
Dzięki aktywnym skurczom limfangionów i ograniczonemu przez zastawki przepływowi wstecznemu chłonki jest ona transportowana w kierunku proksymalnym przez naczynia i węzły chłonne.
W ludzkim ciele znajdują się setki węzłów chłonnych (np. na szyi, w przewodzie pokarmowym lub w okolicy pachowej lub pachwinowej), które są odpowiedzialne za usuwanie resztek, regulowanie zawartości białka w chłonce, odpowiedź immunologiczną, recyrkulację limfocytów i resorpcję wody (około 5–8 litrów dziennie).
Każdego dnia układ limfatyczny pobiera około 10 litrów płynu śródmiąższowego.
Nienaruszony drenaż chłonki
W nienaruszonym drenażu limfatycznym początkowe naczynia limfatyczne, naczynia ze ślepymi końcami i otworami okiennymi, transportują płyn limfatyczny z przestrzeni międzykomórkowych.
Przerwany drenaż chłonki
Obrzęk limfatyczny może rozwinąć się, jeśli drenaż limfatyczny zostanie przerwany, upośledzony lub jeśli ilość płynu wydzielanego do tkanki śródmiąższowej przekroczy możliwość wchłaniania go przez układ limfatyczny.