Układ krążenia

Układ sercowo-naczyniowy to układ narządów odpowiedzialny za krążenie krwi i transport tlenu, dwutlenku węgla, składników odżywczych, hormonów, krwinek i płynów w całym ciele.

Obejmuje układ tętniczy, który transportuje natlenioną krew w tętnicach i naczyniach włosowatych z serca do wszystkich części ciała i układ żylny, który transportuje odtlenioną krew żyłami z powrotem do serca.

Ponadto układ naczyniowy obejmuje układ limfatyczny będący siecią naczyń chłonnych transportujących chłonkę w kierunku serca, który oczyszcza w ten sposób ciało z produktów odpadowych, toksyn i zużytych składników.

Układ żylny

Osoba dorosła średniego wzrostu ma około 4–6 litrów krwi, która jest pompowana w ciele prawie 1500 razy dziennie. Około 7000 litrów krwi codziennie wraca do serca – to trudne zadanie dla układu żylnego, który musi pokonać siłę grawitacji, aby transportować krew do góry.

Anatomia układu żylnego: żyły powierzchowne i głębokie

W układzie żylnym rozróżniamy układ żył powierzchownych i głębokich. Układ żył powierzchownych stanowi zaledwie 10% układu żylnego. Można go opisać jako sieć mniejszych żył zlokalizowanych przede wszystkim w warstwie tkanki podskórnej między skórą a mięśniami. System żył głębokich, który znajduje się w tkance mięśniowej, odpowiada za transport około 90% krwi z pomocą otaczających mięśni od kończyn w kierunku serca.

Ponieważ żyły powierzchowne nie są bezpośrednio otoczone przez mięśnie, krew nie jest przenoszona przez skurcz mięśni, istnieją jednak żyły perforujące (lub żyły łączące). Łączą one układ żył powierzchownych z układem żył głębokich, umożliwiając odpływ krwi z żył powierzchownych do układu żył głębokich.

Pompa mięśni nóg i zastawki żylne

Ze względu na obniżające się ciśnienie krwi w dalszych naczyniach, najważniejszymi mechanizmami transportu krwi pod wpływem siły ciężkości w kierunku serca w kończynach dolnych jest układ pompy mięśni podudzia (np. pompa mięśni stóp, pompa mięśni łydek, pompa mięśnia brzuchatego i pompa udowa) i zastawki żylne.

Pompa mięśni wspomaga transport krwi do serca

Kiedy chodzimy, mięśnie nóg naprzemiennie kurczą się i rozluźniają. Za każdym razem, gdy mięśnie kurczą się, uciskają żyły układu żył głębokich w nogach, wspomagając transport krwi w kierunku serca.

Zastawki żylne zamykają się, aby zapobiec wstecznemu przepływowi krwi

Pompa mięśni łydek jest najsilniejszą pompą układu pompy mięśni podudzia. Żyły są wyposażone w zastawki w kształcie półksiężyca dzielące naczynia na mniejsze segmenty. Zastawki żylne składają się z dwóch elastycznych płatków w kształcie litery U, które otwierają się, gdy kurczą się mięśnie, zmuszając krew do przepływu do góry do następnego segmentu. Jeśli pompa znajduje się w spoczynku, a ciśnienie w żyłach jest obniżone, tworzy się przepływ zwrotny krwi, która wypełnia zastawki w kształcie litery U, zamykając je mocno. Ponieważ zamknięte i nienaruszone zastawki żył tworzą fizyczną barierę, zapobiegają wstecznemu przepływowi krwi.

Mięśnie łydek uciskają żyły głębokie, aby pompować krew w kierunku serca. Wsteczny przepływ krwi do zastawek w kształcie litery U zamyka je, zapobiegając dalszemu wstecznemu przepływowi krwi.

Dlaczego ruch jest nam potrzebny

Układ pompy mięśni dolnej części nogi, w tym pompa mięśni łydki, jest aktywowany tylko wtedy, gdy mięśnie są używane. Za każdym razem, gdy pracują mięśnie nóg i stóp, na przykład podczas chodzenia lub biegania, układ pompy mięśniowej jest aktywny. Poruszanie nogami utrzymuje działanie pomp mięśniowych w celu zapewnienia dobrego krążenia krwi w nogach.

Stałe pozostawanie w pozycji stojącej lub siedzącej utrudnia przepływ krwi w kierunku serca. W pewnych okolicznościach może to prowadzić do niewydolności żylnej, która charakteryzuje się nieprawidłowo działającymi zastawkami żył, utrudniającymi powrót żylny i powodującymi gromadzenie się krwi w żyłach. Niewydolność żylna może być punktem wyjścia różnych zaburzeń żylnych, w tym zwykłych pajączków lub żylaków, ale także poważniejszych zaburzeń żylnych, takich jak obrzęk, zmiany skórne i owrzodzenia.

Układ limfatyczny

Układ limfatyczny jest dużą siecią złożoną z naczyń chłonnych i węzłów chłonnych, która odgrywa ważną rolę w transporcie chłonki (limfy), zapewnianiu odporności, homeostazie płynów, oczyszczaniu i filtrowaniu krwi.

Układ limfatyczny jest naszą jednostką “utylizacji i recyklingu odpadów”. Transportuje z organizmu odpady i toksyny. Do odpadów należą białka, produkty rozkładu metabolicznego, produkty będące wynikiem zapalenia i tłuszcz z jamy brzusznej.

Naczynia chłonne, które znajdują się w całym ciele jak sieć, transportują przezroczysty płyn, zwany chłonką, w kierunku przewodu piersiowego, następnie płyn przedostaje się do krwi krążącej za pośrednictwem połączenia układu żylnego i limfatycznego znajdującego się na szyi.

Jak działa układ limfatyczny

Chłonka powstaje z płynu przefiltrowanego z krwi do interstitium i jest wychwytywana przez ślepo zakończone zatoki węzła chłonnego. Chłonka składa się z płynu śródmiąższowego, białek (mniejszych niż albumina), fibrynogenu i innych czynników krzepnięcia, małych cząsteczek i jonów surowicy i tkanki śródmiąższowej, leukocytów, immunoglobulin, tłuszczu w postaci chylomikronów, resztek komórkowych, produktów przemiany materii i bakterii.

Układ limfatyczny jest odpowiedzialny za większość płynu wychwytywanego z przestrzeni śródmiąższowych. Ten płyn jest przeprowadzany przez początkowe zatoki węzłów chłonnych, które są zakończonymi ślepo naczyniami wyściełanymi nabłonkiem z otworami fenestracyjnymi umożliwiającymi wnikanie płynów i cząstek o rozmiarze komórek lub białek mniejszych niż albumina.

Płyny są następnie zasysane i tłoczone do naczyń przedzbiorczych węzła. Naczynia te i stale powiększające się naczynia chłonne są wyposażone w układ zastawki i limfangiony (np. powiększone jednostki z komórkami mięśni gładkich między dwoma naczyniami chłonnymi).

Dzięki aktywnym skurczom limfangionów i ograniczonemu przez zastawki przepływowi wstecznemu chłonki jest ona transportowana w kierunku proksymalnym przez naczynia i węzły chłonne.

W ludzkim ciele znajdują się setki węzłów chłonnych (np. na szyi, w przewodzie pokarmowym lub w okolicy pachowej lub pachwinowej), które są odpowiedzialne za usuwanie resztek, regulowanie zawartości białka w chłonce, odpowiedź immunologiczną, recyrkulację limfocytów i resorpcję wody (około 5–8 litrów dziennie).

Każdego dnia układ limfatyczny pobiera około 10 litrów płynu śródmiąższowego. 

Nienaruszony drenaż chłonki

W nienaruszonym drenażu limfatycznym początkowe naczynia limfatyczne, naczynia ze ślepymi końcami i otworami okiennymi, transportują płyn limfatyczny z przestrzeni międzykomórkowych.

Przerwany drenaż chłonki

Obrzęk limfatyczny może rozwinąć się, jeśli drenaż limfatyczny zostanie przerwany, upośledzony lub jeśli ilość płynu wydzielanego do tkanki śródmiąższowej przekroczy możliwość wchłaniania go przez układ limfatyczny.